Wady oświadczenia woli

Osoba, która podejmuje decyzje na gruncie kodeksu cywilnego nie jest chroniona przed negatywnymi następstwami powstałymi na etapie weryfikacji określonego pomysłu (tj. motywacji).

Dlatego też, tak ważne jest dokładne rozważenie każdego z aspektów związanych z „decydowaniem”, aby uchronić się przed negatywnymi następstwami pochopnego podpisania dokumenty czy też wyrażenia zgody na określone działanie. Przy ocenie skuteczności danego oświadczenia – w sytuacji sprzeczności pomiędzy wolą wewnętrzną, a wolą zewnętrzną, można przyznać pierwszeństwo, tylko jednej z nich.

Aby oświadczenie woli było „ważne” musi być ono wolne od przymusy fizycznego, wyrażać wolę wywołania określonego skutku cywilnoprawnego oraz zrozumiałości przynajmniej w takim stopniu, aby można było przynajmniej w drodze wykładni ustalić jego sens – Sąd Apelacyjny w Katowicach, wyrok z dnia 11 października 1996 r.

Oświadczenie woli jest swobodne jeśli komunikat zostaje złożony w sytuacji braku przymusu fizycznego (tzw. vis absoluta). Przymus fizyczny wyłącza, bowiem całkowicie wolę człowieka, sprawiając, iż nie jest ona w stanie zachować się zgodnie z własnymi przekonaniami ze względu na przymus, któremu jest poddawana. Jeśli, więc w danej sytuacji wystąpi vis absoluta, dany komunikat nie będzie stanowił oświadczenia woli, a zatem czynność danego podmiotu nie wywoła skutków prawnych i zostanie uznana za nieistniejącą. Przykładem przymusu fizycznego, jest np. sytuacja, w której osoba dokonuje danej czynności odruchowo, w stanie zamroczenia czy też śnie.

Zupełnie inna sytuacja jest wystąpienie tzw. vis compulsiva tzn. przymus psychiczny podczas zawierania czynności prawnej. Oznacza on, iż dana czynność była wtedy dokonana pod wpływem obawy spowodowanej poważną i bezprawną groźbą. Czynność prawna dokonana pod wpływem przymusu psychicznego, będzie ważna i wywoła skutki przewidziane przez prawo, będzie jednak mogła zostać wzruszona, jako spowodowana groźbą. Aby tak się stało podmiot będzie musiał wykazać spełnienie ustawowych przesłanek groźby ujętych w art. 87 KC- Kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, ten może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

Kodeks Cywilny reguluje jeszcze dwie, specyficzne sytuacje braku swobody podmiotów składających oświadczenie woli. Art. 388 k.c. stanowi, iż o braku faktycznej swobody możemy mówić przy instytucji wyzysku, kiedy to jednostka składająca oświadczenie woli przejawia specyficzne cechy- znajduje się w przymusowym położeniu, stanie niedołęstwa lub niedoświadczenia.. Druga z regulacji umieszczona w art. 82 k.c. stanowi o tym, iż oświadczenie woli złożone w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażanie woli, co prawda należy uznać za złożone, jednak z zastrzeżeniem że jest bezwzględnie nieważne.

Aby oświadczenie woli mogło być uznane za ważne, musi również zostać złożone na serio tzn. być przez otoczenie odebrane, jako wyrażające wolę. Przykładem oświadczeń złożonych na niby, jest m.in. składanie oświadczeń przez aktorów teatralnych, polityków czy też uczestników debaty podczas swobodnej dyskusji.